Ως γεγονός μεγάλης σημασίας για το μέλλον, τόσο για τον ευρωπαϊκό κόσμο όσο και για τον ισλαμικό, αλλά και ως ευκαιρία να γεφυρωθεί το χάσμα των δύο κόσμων, χαρακτηρίζει την "είσοδο" του Ισλάμ στην Ευρώπη, ο καθηγητής Αβρααμικών Σπουδών στην έδρα Sultan Qaboos του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, μελετητής της Ύστερης Αρχαιότητας, Garth Fowden, ο οποίος διετέλεσε διευθυντής Ερευνών (1985-2013) στο Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών της Αθήνας.

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή την ομιλία του στο τμήμα Θεολογίας του ΑΠΘ, με θέμα: "Αβραάμ και Αριστοτέλης στη Βαγδάτη του 9ου με 10ου αιώνα. Θρησκευτικοί και Φιλοσοφικοί Διάλογοι", ο καθηγητής υποστηρίζει ότι, βλέποντας το γεγονός από την θετική του πλευρά, θα μπορούσε να υπάρχει αμοιβαίο όφελος και επισημαίνει ότι υπάρχουν κοινά σημεία σύγκλισης, όπως η ελληνική φιλοσοφία και ιδέα του ενός Θεού, αλλά και ο αβρααμισμός, που τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται ως ενωτικό πρόσωπο (για εβραίους, χριστιανούς και μουσουλμάνους). Σχετικά με την έξοδο των χριστιανών από Ιράν, Ιράκ και Συρία, βλέπει ότι η Ευρώπη γίνεται πλέον το νέο κέντρο- όπως οι ΗΠΑ και ο Καναδάς-νέων κοινοτήτων, μουσουλμάνων και χριστιανών.

"Το ότι το Ισλάμ μπαίνει στην Ευρώπη είναι μία εξέλιξη με τρομακτική σημασία μελλοντικά για τον ευρωπαϊκό κόσμο και για τον ισλαμικό. Γιατί όλο και περισσότεροι μουσουλμάνοι παίρνουν μία ευρωπαϊκή παιδεία και έχουν τη δυνατότητα να συζητούν ευθέως με ειδικούς στον δικό μας κόσμο. Αυτό θα έχει αμοιβαίο όφελος αν τα πάρουμε τα πράγματα από την πιο θετική οπτική γωνία γιατί αυτή τη στιγμή υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στον μουσουλμανικό κόσμο που μελετούν το Κοράνι και το Ισλάμ και υπάρχουν αρκετοί και στην δύση που κάνουν το ίδιο. Δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, δεν διαβάζουν τα βιβλία των άλλων, δεν υπάρχει επικοινωνία και ο λόγος είναι ότι οι δυτικοί θεωρούν ότι αυτοί είναι τα κριτικά πνεύματα, που καταλαβαίνουν να χειρίζονται ιστορικά, κριτικά και θεολογικά την ισλαμική παράδοση, ενώ η άλλη πλευρά είναι άνθρωποι της πίστης που δεν έχουν τη σωστή προσέγγιση. Αυτό είναι ένα μεγάλο χάσμα που υπάρχει ανάμεσα σε δύο επιστημονικές παραδόσεις που απευθύνονται στο ίδιο υλικό", ανέφερε ο κ. Fowden.

Σύμφωνα με τον ίδιο τα κοινά σημεία που θα μπορούσαν να γεφυρώσουν το χάσμα είναι η ελληνική φιλοσοφία, ο μονοθεϊσμός και η ιδέα ότι μαθαίνουμε για τον Θεό από τις Άγιες Γραφές, παρ' όλο που υπάρχουν βασικές δοξασίες του χριστιανισμού που δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές από τους μουσουλμάνους (τριαδικότητα). Επίσης, ο αβρααμισμός είναι μία έννοια που καλλιεργείται τα τελευταία 30 χρόνια, ως πολιτική στάση που υποτίθεται βοηθάει στη σύγκλιση. "Είμαι καθηγητής "αβρααμικών" σπουδών στο Κέιμπριτζ και αυτή είναι μία λέξη που κυκλοφορεί και καλλιεργείται εδώ και 30 χρόνια. Κάποτε μιλούσαμε για την ιουδαιοχριστιανική παράδοση της Ευρώπης. Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα, είχαμε την αντίληψη ότι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός στηρίζεται στον ιουδαϊσμό και τον χριστιανισμό. Τώρα (που ήρθαν πολλοί μουσουλμάνοι να ζήσουν στην Ευρώπη) έχουμε πάρει χαμπάρι ότι υπάρχει και ο ισλαμικός κόσμος και μιλάμε για αβρααμισμό. Γιατί ο Αβραάμ θεωρείται συμφιλιωτικό πρόσωπο. Η αλήθεια είναι ότι ήταν συνήθως ακριβώς το αντίθετο. Εβραίοι, χριστιανοί, μουσουλμάνοι, εκλαμβάνουν τον Αβραάμ με διαφορετικό τρόπο και τον χρησιμοποιούν για να διαφοροποιήσουν τις παραδόσεις τους. Τώρα όμως χρησιμοποιείται ως ενωτικό πρόσωπο. Αυτό είναι μία πολιτική στάση, που υποτίθεται ότι βοηθάει".

Αναφερόμενος στην έξοδο χριστιανών από το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρία, προς την Ευρώπη θεωρεί θετικό ότι δημιουργούν καινούργιες εστίες, εκκλησίες, σχολεία, και εκφράζει την ελπίδα να διατηρήσουν τη γλώσσα και την παράδοσή τους. "Όπως και στην περίπτωση των μουσουλμάνων δημιουργείται μία νέα γενιά ανθρώπων που έχουν πάρει μία παιδεία ευρωπαϊκή και αυτό ίσως διευκολύνει τις επαφές και τις γνώσεις για αυτές τις παραδόσεις στην Ευρώπη. Από ότι βλέπω είναι πολύ πιθανόν η Ευρώπη να γίνει νέο κέντρο, όπως οι ΗΠΑ και ο Καναδάς, για την δημιουργία καινούργιων κοινοτήτων, και μουσουλμανικών και χριστιανών".

Ο Αριστοτέλης και η ερμηνεία του στον αραβικό κόσμο

Ο κ.Fowden, μίλησε και για το ενδιαφέρον του αραβικού κόσμου -κατά την περίοδο του αββασιδικού χαλιφάτου- για την ελληνική φιλοσοφία, ως μέσο για να κατανοήσουν το Κοράνι, να μάθουν ιατρική και να προσεγγίσουν τις επιστήμες (ιατρική, αστρονομία, γεωγραφία), που είχε σαν αποτέλεσμα να μεταφράσουν σχεδόν όλα τα έργα του Αριστοτέλη, από τα μέσα του 8ου έως και τα τέλη του 10ου αιώνα.

"Όταν οι Άραβες ήθελαν να χρησιμοποιήσουν την φιλοσοφία για να ερμηνεύσουν το Κοράνι κατέφυγαν στον Αριστοτέλη, είδαν ότι δεν τους βοηθά ιδιαίτερα σε αυστηρά θεολογικά ζητήματα και βρήκαν το κείμενο του Πλωτίνου (τον ύστερο - πλατωνικό φιλόσοφο του 3ου αιώνα μ.Χ. που μιλά εκτενώς για την θεωρία του Ενός) και το βάπτισαν Αριστοτέλη, γιατί για αυτούς ό,τι ήταν έγκυρο ήταν αριστοτελικό εξ ορισμού", είπε και πρόσθεσε: "έχουν μεταφραστεί όλα τα έργα του Αριστοτέλη, εκτός από τα "Πολιτικά", που ήταν άχρηστα για αυτούς. Το ενδιαφέρον των Αράβων ήταν πρακτικό πάντα: να ερμηνεύσουν το Κοράνι, να γιατρεύουν και να αναπτύξουν όσο μπορούσαν την τεχνολογία".

Αξιοσημείωτο είναι κατά τον καθηγητή και το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των φιλοσόφων και επιστημόνων και γιατρών στη Βαγδάτη της λεγόμενης "χρυσής εποχής" προέρχονταν από το Ιράν και μάλιστα από το βορειοανατολικό Ιράν, και από την κεντρική Ασία. "Δεν ήταν Άραβες. Μιλάμε για "αραβική φιλοσοφία" επειδή έγραφαν στα αραβικά, αλλά ήταν Ιρανοί μέχρι και Τούρκοι οι περισσότεροι", είπε και πρόσθεσε ότι αν και στον υπόλοιπο αραβικό κόσμο, μετά τον 13ο αιώνα, επικρατεί η σουνιτική θεολογική σκέψη με βάση το κοράνι, στο Ιράν, εξακολουθεί να υπάρχει ενδιαφέρον για την φιλοσοφία μέχρι και σήμερα. "Είναι μία αδιάκοπη συνέχεια, στο Ιράν, στον περσικό κόσμο. Η δύση δεν ξέρει τίποτα για εκείνο τον κόσμο αφού θεωρούμε ότι ο ρόλος των αραβικών μεταφράσεων ήταν απλώς να μεταφέρει την ελληνική σκέψη στη Δύση... Εμάς τους Ευρωπαίους αυτό μας ενδιαφέρει, δεν μας ενδιαφέρει το Ισλάμ και ότι υπάρχει μία συνεχής παράδοση φιλοσοφική και στο Ισλάμ. Είναι ένα μέρος της γενικής μας άγνοιας για τον Ισλαμικό κόσμο", κατέληξε.

Ε.Ρ.