Του Αλέξη Ηλιάδη

Επιστροφή στις ρίζες. «Ο Βουρκόλακας», το μοναδικό θεατρικό έργο που έγραψε, στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Αργύρης Εφταλιώτης, βασιζόμενος στο δημοτικό τραγούδι «Του νεκρού αδελφού», παρουσιάζεται, σε μια σύγχρονη εκδοχή, στο θέατρο «Εργοτάξιον», από δύο ηθοποιούς και μια μουσικό επί σκηνής: από τον Σπύρο Αναστασίνη, τον Αντρέα Ψύλλια και την Ελένη Αληφραγκή, που αποτελούν την ομάδα «ΑΥΤΗ και ΑΥΤΟΙ». 

Στον «Βουρκόλακα», όπως και στο δημοτικό τραγούδι από το οποίο εμπνεύστηκε ο Εφταλιώτης το έργο του, η Δέσπω, χήρα, μητέρα εννιά γιων και μιας κόρης, υποτάσσεται στη θέληση του μεγαλύτερου από τους γιους της, του Κωνσταντή και δέχεται να παντρέψει την κόρη της, την Αρετή, μ’ έναν πλούσιο που ζει σε μια μακρινή χώρα. Υπό έναν όρο: αν η οικογένεια στο μέλλον δυστυχήσει, ο Κωνσταντής να της φέρει πίσω την κόρη της. Ο Κωνσταντής συμφωνεί, ο γάμος γίνεται και τα χρόνια περνούν. Η Δέσπω χάνει από αρρώστια τους εννιά γιους της και ο Κωνσταντής ξανάρχεται στη ζωή για να εκπληρώσει την υπόσχεση που είχε δώσει στη μητέρα του. Τον σηκώνουν από το μνήμα οι κατάρες και τα παρακάλια της μάνας που του ζητά αυτό που της είχε τάξει: να της φέρει την Αρετή από την ξενιτιά. 

Η ζωή στα ξένα και η λαχτάρα για επιστροφή στην πατρίδα είναι από τα αγαπημένα θέματα του Εφταλιώτη, του σπουδαίου λέσβιου συγγραφέα (από τους πρωτοπόρους του δημοτικισμού) ο οποίος για να δημιουργήσει ακολούθησε τον δρόμο της παράδοσης.

«Μας άρεσε το έργο, θέλαμε ελληνικό έργο, θέλαμε κάτι που να έχει σχέση με την παράδοση και έτσι αποφασίσαμε να ανεβάσουμε τον “ Βουρκόλακα”», λέει στο «Πρακτορείο» ο Σπύρος Αναστασίνης. 

Ο «Βουρκόλακας» παίχθηκε σε αθηναϊκή σκηνή για πρώτη φορά το 2015 και φέτος παίζεται για δεύτερη φορά, προσαρμοσμένος στην εποχή μας. Όπως λέει ο Αντρέας Ψύλλιας «το έργο αυτό ήταν μια πρόκληση γιατί θέλαμε να το φέρουμε όσο γίνεται πιο κοντά στο σήμερα. Μεταξύ άλλων, έχουμε βάλει και μια μικρή δόση χιούμορ». 

Στην παράσταση του Τεχνοχώρου «Εργοτάξιον» ο Αντρέας Ψύλλιας και ο Σπύρος Αναστασίνης παίζουν όλους τους ρόλους, και τους ανδρικούς και τους γυναικείους. «Είναι δύσκολο αλλά θέλαμε να το κάνουμε για να δοκιμάσουμε τις δυνάμεις μας. Η αλήθεια είναι ότι φοβόμασταν στην αρχή, ειδικά για τους γυναικείους ρόλους, γιατί λέγαμε “ πώς θα παρουσιαστούν δύο άντρες να παίζουν και γυναικείους ρόλους;”. Ήταν ο μεγάλος μας φόβος, τον ξεπεράσαμε και βγήκαμε πιο δυνατοί», μας εκμυστηρεύεται ο Σπύρος Αναστασίνης.

Η μουσική, που δένεται με τον θεατρικό λόγο, και τα τραγούδια της παράστασης (εκτός από το γνωστό, παραδοσιακό «Σήμερα γάμος γίνεται») είναι της Ελένης Αληφραγκή, «Με άγγιξε πολύ το έργο του Εφταλιώτη και έτσι μου ήταν εύκολο να γράψω τη μουσική και τους στίχους», λέει η μουσικός συμπληρώνοντας ότι την βοήθησε πολύ στο έργο της και η καλή συνεργασία της με τους δύο ηθοποιούς. 

Η ομάδα ΑΥΤΗ και ΑΥΤΟΙ, που υπογράφει και την άρτια σκηνοθεσία της παράστασης, δημιουργήθηκε το 2017, στο πλαίσιο του Duet Festival. Ο Αντρέας Ψύλλιας και ο Σπύρος Αναστασίνης που γνωρίζονταν από τη θεατρική ομάδα του δήμου Αγίου Δημητρίου αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να συνεργαστούν με την Ελένη Αληφραγκή. Έτσι προέκυψε το νέο σχήμα, τριών ταλαντούχων νέων, που δύο χρόνια μετά τη δημιουργία του ανεβάζει με επιτυχία τον «Βουρκόλακα». 

Το τραγούδι

Το δημοτικό «Του νεκρού αδελφού» θεωρείται ένα από τα πιο παλιά ελληνικά τραγούδια - σύμφωνα με μελετητές, δημιουργήθηκε πριν από τον 9ο μ.Χ. αιώνα στη Μικρά Ασία. Κατατάσσεται στις παραλογές (είναι μία από τις πιο γνωστές) καθώς έχει αφηγηματικό χαρακτήρα. Είναι ευρύτατα διαδεδομένο στον ελληνικό χώρο, αλλά και στους βαλκανικούς λαούς και το θέμα του το έχουν χρησιμοποιήσει σε έργα τους πολλοί λογοτέχνες. Εκτός από τον Αργύρη Εφταλιώτη, το τραγούδι δραματοποίησαν ο Φώτος Πολίτης («Ο Βρυκόλακας») και ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου («Ο όρκος του πεθαμένου»).

Η αφίσα για την παράσταση «Ο Βουρκόλακας» που ανέβηκε στη Μυτιλήνη στις 30/8/1957, στο πάρκο της πόλης από τον Ερασιτεχνικό Φιλοτεχνικό Όμιλο «Το Μπουρίνι». Πληροφορούμαστε από την αφίσα ότι «Αι εισπράξεις δια την προικοδότησιν απόρων κορασίδων».