Του Χρίστου Καλουντζόγλου

«Α, πολύ ωραίος μα την αλήθεια αυτός ο κόσμος!
Παντού δυστυχία, προστυχιά και απελπισία!
Ακόμα και τα τοπία κατάντησαν αποκρουστικά: Τα όμορφα δέντρα είναι κουτσουρεμένα κι έχουν γίνει τηλεγραφόξυλα, και πέρα από τα βουνά, βαριά σύννεφα καπνού και βροντές από κανόνια! Πουθενά, πουθενά ούτε ένας καλός άνθρωπος!».

Αυτά βλέπει ο ένας από τους τρεις θεούς - του Μπρεχτ - που κατεβαίνουν στη γη αναζητώντας καλούς ανθρώπους, που να ζουν με αξιοπρέπεια. Έπειτα από πολλές δυσκολίες, εντοπίζουν τον μοναδικό καλό άνθρωπο, που είναι μια πόρνη στην επαρχία Σετσουάν της Κίνας, τη Σεν Τε. Οι θεοί την ανταμείβουν με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό κι εκείνη ανοίγει ένα μικρό καπνοπωλείο για να ξεφύγει από το πεζοδρόμιο. Η Σεν Τε θέλει να κάνει μόνο το καλό, αλλά οι συμπολίτες της την εκμεταλλεύονται. Κι εκείνη για να τους αντιμετωπίσει δημιουργεί ένα alter ego, τον Σουί Τα, που καταφέρνει να αντιμετωπίσει τους εκμεταλλευτές και τους απατεώνες όχι επειδή είναι καλός, αλλά επειδή είναι σκληρός.

Υπάρχει λοιπόν λύση; Η απάντηση που δίνει ο Μπρεχτ στον Καλό Άνθρωπο του Σέτσουαν: «Το πώς θα πάψει αυτό το κακό ψάχτε να το βρείτε μονάχοι σας. Πήγαινε, ψάξε, αγαπημένο μου κοινό, μια κατάλληλη λύση πρέπει να υπάρχει. ΠΡΕΠΕΙ! ΠΡΕΠΕΙ!».

Μπορεί, λοιπόν, ο καλός να επιβιώσει σε μια κοινωνία διεφθαρμένων; 

Η Πέγκυ Τρικαλιώτη που ερμηνεύει τον ρόλο της Σεν Τε, μας λέει ότι «ο Μπρεχτ πιστεύει στην αλλαγή και στο μετασχηματισμό της κοινωνίας. Είναι αισιόδοξος και αυτό προσπαθεί να μεταδώσει μέσα από το συγκεκριμένο έργο». «Θέλω να είμαι και εγώ αισιόδοξη» προσθέτει η κυρία Τρικαλιώτη, «όπως και ο ρόλος μου ξεκινάει με την πίστη- αφέλεια ότι το καλό που εκπροσωπεί θα βρει ανταπόκριση, έτσι και εγώ πιστεύω  βαθιά ότι υπάρχουν σήμερα θύλακες φωτεινοί που μπορούν να αλλάξουν τη στρεβλή εικόνα που έχουμε για τον κόσμο».

Η Λήδα Πρωτοψάλτη, η οποία ερμηνεύει έναν από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, προσθέτει ότι «ο Μπρέχτ θέτει ερωτήματα και οι θεατές είναι αυτοί που καλούνται να απαντήσουν. Εμείς λέμε μια ιστορία. Τίποτα άλλο. Ζωντανεύουμε το έργο με τα σώματα μας και ερμηνεύουμε αυτούς τους σπουδαίους ρόλους». 

«Εμείς δεν δίνουμε απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα, που σκοπός του έργου είναι να απαντηθεί από τον καθένα θεατή ξεχωριστά», λέει και ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης, δηλώνοντας ότι ο ίδιος είναι αισιόδοξος. 

Η συζήτηση για τους στόχους του Μπρεχτ μας οδηγεί στις συνδηλώσεις του σήμερα. «Η εποχή είναι δύσκολη και άγρια. Σήμερα ο «εχθρός» δεν είναι ορατός. Κρύβεται. Καμουφλάρεται. Και εμείς οφείλουμε να τον αποκαλύψουμε. Το θέατρο τα έχει πει όλα... Θυμηθείτε την αναφορά του Μπρεχτ στο Γαλιλαίο. Στην ερώτηση πού είναι ο θεός απαντά: «Μέσα μας ή πουθενά». Αυτό τα λέει όλα», τονίζει η πολύπειρη Λήδα Πρωτοψάλτη. 

Και στην ερώτηση κατά πόσο ζούμε σε χρόνια που η πολιτική έχει χάσει το νόημά της και οι δημιουργοί σαν τον Μπρεχτ δυσκολεύονται να βρουν ακροατήρια, η κυρία Τσικαλιώτη απαντά κατηγορηματικά ότι «φυσικά και έχουν θέση τέτοιοι δημιουργοί σήμερα. Είμαστε όλοι μέρος της κοινωνίας. Οφείλουμε να παίρνουμε θέση και να την εκφράζουμε. Οφείλουμε να συμμετέχουμε. Η πολιτική έχει χάσει το νόημα της γιατί σταματήσαμε να είμαστε πολίτες. Γιατί επενδύσαμε στο «εγώ» και όχι στο «εμείς». 
Ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης σημειώνει ότι «ο Μπρεχτ έγραψε το έργο ενώ ο Χίτλερ μεσουρανούσε. Σήμερα πιστεύω ότι δεν είναι τόσο κακή η φάση. Υπάρχουν όμως έργα που λένε για την κατάσταση στη Μέση Ανατολή, που μιλάν για το προσφυγικό».

Η Λήδα Πρωτοψάλτη επισημαίνει ότι το παιχνίδι του Μπρεχτ με τους πολλαπλούς ρόλους είναι «γοητευτικό», προσθέτοντας: «μέσα από τους συμβολισμούς του συγγραφέα ο θεατής αποκωδικοποιεί τους χαρακτήρες ... συναντά τον εαυτό του σε πολλούς, αν όχι σε όλους τους ρόλους, δημιουργεί τα δικά του δίπολα και κάνει τις δικές του αναφορές». 

«Ο Μπρεχτ κάνει κάτι καταπληκτικό. Δημιουργεί ήρωες σύμβολα», μας λέει η «Σεν Τε» του Σέτσουαν, η κυρία Τρικαλιώτη, προσθέτοντας ότι ο ρόλος της «εκπροσωπεί το απόλυτο καλό», ενώ το alter ego της, «ο Σουι τα, το «αναγκαίο» κακό, ώστε να μπει η απαραίτητη τάξη. Ουσιαστικά ο Μπρεχτ παρουσιάζει ξεχωριστά δύο όψεις που όλοι έχουμε μέσα μας». 

Για τον Κωνσταντίνο Ασπιώτη, το κείμενο του Μπρεχτ έχει κι άλλη μια διάσταση: «Όλοι μας στη ζωή αυτή αναγκαστικά παίζουμε πολλαπλούς ρόλους.... Η παράσταση μας δίνει την ευκαιρία να το σκεφτούμε αυτό για τη ζωή μας, για τον εαυτό μας. Και να δούμε αν χρειάζεται και πόσο να δημιουργούμε ένα alter ego, ή αν μπορούμε να πάρουμε στοιχεία από αυτό και να τα χρησιμοποιούμε απέναντι στους άλλους κάθε φορά σαν πιο ολοκληρωμένες προσωπικότητες που δεν χρειάζονται μεταμορφώσεις και μάσκες».  

Με οδηγό το κείμενο του Μπρεχτ η κυρία Πρωτοψάλτη μας προσκαλεί: «Λέμε μια ιστορία και σας καλούμε να παρασυρθείτε μαζί μας σε αυτό το ωραίο ταξίδι». Και η κυρία Τρικαλιώτη, υπενθυμίζει ότι «το θέατρο θα είναι πάντα εδώ για να θέτει ερωτήματα και να κάνει τις ψυχές των ανθρώπων πιο πλούσιες και πιο φωτεινές».