Έκθεση και ημερίδα αφιερωμένη στον Νίκο Πλουμπίδη εγκαινίασε στις 2 Οκτωβρίου το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία.Την έκθεση εγκαινίασε ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης. Ένας φόρος τιμής σε μια εμβληματική φυσιογνωμία του κομμουνιστικού κινήματος, που από την πιο βαθιά παρανομία συνέβαλε καθοριστικά μετά το τέλος του Εμφυλίου στην επάνοδο της Αριστεράς στη νομιμότητα και την κοινοβουλευτική ζωή, αρχικά με τη δημιουργία της Δημοκρατικής Παράταξης στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 και στη συνέχεια με την ίδρυση της ΕΔΑ.

Η έκθεση πραγματοποιείται στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη» στις οποίες συμμετέχει το Ίδρυμα της Βουλής, μαζί με την Περιφέρεια Αττικής, τον Δήμο Αθηναίων, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και την ΕΡΤ.

Ο Νίκος Πλουμπίδης, μέλος της Κ.Ε του ΚΚΕ από το 1935 γνώρισε την πρώτη μακρά εμπειρία παρανομίας στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά. Ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ πρωτοστάτησε στην οργάνωση της μαζικής και ένοπλης αντίστασης στην Αθήνα, όπου και παρέμεινε σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στη διοργάνωση της μεγαλειώδους διαδήλωσης και απεργίας για την αποτροπή της πολιτικής επιστράτευσης στις 5 Μάρτη 1943.

Εκεί ανέπτυξα την πρότασή μου και ετόνισα τις ιστορικές ευθύνες που αναλαμβάνουμε. Όλα τα μέλη δέχτηκαν με ενθουσιασμό την πρότασή μου. (...) Τα τυπογραφεία και οι πολύγραφοι δούλευαν αδιάκοπα. Πλακάτ, σημαίες, συνθήματα ετοιμάστηκαν. (...) Ξημέρωσε η Τετάρτη 5 του Μάρτη του 1943. Όλη η κίνηση, όλες οι υπηρεσίες σταμάτησαν. Η ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ήταν πράγματι ΚΑΘΟΛΙΚΗ. Όλα νεκρώθηκαν. Εργάτες, υπάλληλοι, βιοτέχνες, έμποροι, όλοι απεργούν, όλα κλειστά και τότε άρχισε να ξεχύνεται στο κέντρο της Αθήνας ο λαϊκός χείμαρρος των συνοικιών.

Νίκος Πλουμπίδης, 5η Μάρτη 1943, γράμμα από τη φυλακή,
5 Μαρτίου 1954. Φυλακές Σανατορίου «Σωτηρία»

Τάσσος, Ξυλογραφία

Με τίτλο «στενή κι αδιάβατος, τραχεία η οδός ΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ1902-1954» η έκθεση διατρέχει σε οκτώ ενότητες μέσα από αρχειακό υλικό και χρονολογικά, τη ζωή και την δράση μιας πολιτικής φυσιογνωμίας από τις πιο ηρωικές και ταυτόχρονα τις πιο τραγικές του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος. Κάποια προσωπικά αντικείμενα του ίδιου, τα οποία παραχώρησε η οικογένεια Πλουμπίδη συμπληρώνουν τα τεκμήρια. Η ιστορική επιμέλεια της έκθεσης είναι του Γιώργου Σταθακόπουλου και η καλλιτεχνική επιμέλεια του Δημήτρη Αρβανίτη.

«Η υπόθεση Πλουμπίδη» παρέμεινε για αρκετά χρόνια ανοιχτό τραύμα της Αριστεράς γιατί συμπυκνώνει, στην πιο ακραία εκδοχή, τις αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν τις ανθρώπινες διαδρομές των Ελλήνων κομμουνιστών, ιδιαίτερα κατά τα χρόνια του Εμφυλίου και στη συνέχεια υπό το βάρος της ήττας. Ο Νίκος Πλουμπίδης συνελήφθη τον Νοέμβριο του 1952. Από τον Ιούλιο του 1952 είχε καταγγελθεί από το ΚΚΕ ως «χαφιές της Ασφάλειας», σκευωρία που θα εξελιχθεί την επόμενη διετία σε ένα ηθικό και πολιτικό δράμα. Καταδικάστηκε από το Έκτακτο Στρατοδικείο σε θάνατο τον Αύγουστο της επόμενης χρονιάς και εκτελέστηκε στις 14 Αυγούστου του 1954, υπερασπιζόμενος το κόμμα στο οποίο είχε αφιερώσει όλη του τη ζωή, τη στιγμή που ο ραδιοσταθμός του ΚΚΕ εξακολουθούσε να τον καταγγέλλει ως «προδότη».

Όχι! Δεν θα πεθάνω πριν δώσω τη μάχη του στρατοδικείου, πριν υπερασπίσω το κόμμα μου, πριν απολογηθώ. Τσιμπιόμουνα και για να δω αν υπάρχει ζωή ακόμα και για να ερεθίσω το παλιόκορμο να αντιδράσει. Ίσως και να φώναζα δυνατά, αλλά ποιος να μ’ άκουσε; Ήμουν κατάμονος, απομονωμένος, ετοιμοθάνατος. Όλοι ήσαν μακριά, κανείς δεν έδινε σημασία. Για τους μεν ήμουν ο κακούργος, για τους δε ο προδότης. Πάλεψα σκληρά, απάνθρωπα. (...) Σιγά-σιγά δυνάμωνε και το μυαλό και το κορμί και ετοιμαζόμουν για τη μάχη.

Νίκος Πλουμπίδης, Γράμμα από τη φυλακή, Ιανουάριος 1954

Η Δημοκρατική, 10 Σεπτεμβρίου 1951. Πρωτοσέλιδο με τα αποτελέσματα των εκλογών της 9ης Σεπτεμβρίου. Η ΕΔΑ έλαβε ποσοστό 10,6% και 10 έδρες. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων

Τη μάχη αυτή για ΕΙΡΗΝΗ και ΓΕΝΙΚΗ ΑΜΝΗΣΤΙΑ κλήθηκα να την καθοδηγήσω 10 μέρες πριν λήξει η προθεσμία υποβολής υποψηφιοτήτων. (...) Η εμφάνισή μου έγινε γνωστή. Εκείνοι που πονούσαν το κόμμα χάρηκαν και στρώθηκαν στη δουλειά, οι άλλοι τα ’χασαν.

Νίκος Πλουμπίδης, Εκλογές του 1951, γράμμα από τη φυλακή, Δεκέμβριος 1953

Νομίζω ότι οι εκλογές είναι μια σοβαρή μάχη. (...) Για να δώσεις, λοιπόν, μια μάχη και μάλιστα για να νικήσεις,δε χρειάζεται μόνο σωστή γραμμή και σωστή διαπίστωση των αντικειμενικών συνθηκών,χρειάζονται δυνάμεις, χρειάζεται οργάνωση, μηχανισμός, χρειάζονται άνθρωποι και μέσα, χρειάζεται χαμάλικη δουλειά.

Νίκος Πλουμπίδης, Εκλογές του 1951, γράμμα από τη φυλακή, Δεκέμβριος 1953

Ο Νίκος Πλουμπίδης στη δίκη του, 25 Ιουλίου 1953. Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας

Ο Νίκος Πλουμπίδης το 1945. Φωτογραφία του Σπύρου Μελετζή. Μουσείο Μπενάκη-Ιστορικά Αρχεία. Αρχείο οικογένειας Νίκου Πλουμπίδη

Διαβάστε επίσης: Νίκος Πλουμπίδης 14 Αυγούστου 1954, In memoriam