Του Αλέξη Ηλιάδη

Η Ελλάδα συνάντησε την Ιαπωνία σε μια έκθεση κεραμικής γλυπτικής της Ντίνας Αναστασιάδου, που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες στο Μουσείο Νεώτερης Κεραμεικής. Έργα εμπνευσμένα από ιαπωνικά κεραμικά ειδώλια του 3ου - 7ου μ. Χ. αιώνα μας έφεραν πιο κοντά στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.

Η Ντίνα Αναστασιάδου έχει ζήσει πολλά χρόνια στην Ιαπωνία, έχει σπουδάσει εκεί και οι επισκέψεις της στη «δεύτερη πατρίδα» της είναι συχνές. Με την ευκαιρία της έκθεσης έργων της, με τίτλο «Εμπνεύσεις από τον πολιτισμό και την καρδιά της Ιαπωνίας», μιλήσαμε με τη γλύπτρια και ζωγράφο για τη δουλειά της και για την τέχνη της Ανατολής και της Δύσης.

Τα περισσότερα από τα έργα που παρουσιάζετε στο Μουσείο Νεώτερης Κεραμεικής, τα πήλινα άλογα και τα πήλινα σπίτια, τα εμπνευσθήκατε από τα κεραμικά γλυπτά Haniwa, που ήταν κτερίσματα στην Ιαπωνία του 3ου-7ου μ.Χ. αιώνα. Τι είναι αυτό που σας συγκινεί ιδιαίτερα στα γλυπτά Haniwa;

Τα κεραμικά ειδώλια Haniwa τα έχω δει επανειλημμένως στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Τόκιο και έχουν μείνει ανεξίτηλα στην μνήμη μου. Είναι η απαρχή, το ξεκίνημα του ιαπωνικού πολιτισμού, όπως είναι για εμάς τους Έλληνες τα Κυκλαδίτικα ειδώλια, ο Μινωικός και Μυκηναϊκός πολιτισμός. Βλέποντας τα σπίτια καταλαβαίνει κανείς την εξέλιξη της ιαπωνικής αρχιτεκτονικής. Τα άλογα φιλοτεχνήθηκαν περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο ζώο γιατί τα χρησιμοποιούσαν τόσο στον πόλεμο όσο και στις καθημερινές τους ανάγκες. Εγώ τα φιλοτέχνησα με την προσωπική, ατομική μου τεχνική. Όχι αντιγράφοντας αλλά ερμηνεύοντας, δίνοντας ένα προσωπικό στίγμα. Στα σπίτια «Haniwa» επίσης πρόσθεσα διακοσμητικά στοιχεία που χρησιμοποιούσε ως οικογενειακά εμβλήματα η στρατιωτική τάξη της Ιαπωνίας, οι Σογκούν/Σαμουράι.

Μεταξύ των εκθεμάτων σημαντική θέση έχουν και οι πήλινοι κυπρίνοι. Τι συμβολίζει ο κυπρίνος για τους Ιάπωνες;

Στην παρούσα έκθεση διάλεξα το ψάρι κυπρίνο ως ένα από τα θέματά μου γιατί οι κυπρίνοι βρίσκονται σε όλα τα ρυάκια, λίμνες και καταρράκτες της Ιαπωνίας. Είναι χαριτωμένοι και γεμάτοι ενέργεια και ζωή. Είναι ένα ψάρι με πολλούς συμβολισμούς και γι’ αυτό έχει απεικονιστεί ανά τους αιώνες από τους Ιάπωνες καλλιτέχνες. Λέγεται ότι ένας κυπρίνος κολυμπάει στα ποτάμια και ανεβαίνει στους καταρράκτες με ανδρεία όπως ένας πολεμιστής Σαμουράι, γι’ αυτό και έγινε ένα από τα σύμβολα των Σαμουράι. Οι κυπρίνοι σχετίζονται με το θάρρος, την υπερνίκηση των αντιθέσεων, την ικανότητα επίτευξης των υψηλότερων στόχων και τον ισχυρό χαρακτήρα. Αυτό το ψάρι αποτελεί σύμβολο επιμονής, λόγω της τάσης του να κολυμπά προς τα πάνω και να αντιστέκεται στη ροή του νερού. Συμβολίζει επίσης τη μακροζωία, την πίστη και τον γάμο.

Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με την ιαπωνική τέχνη;

Το 1980 βρέθηκα για πρώτη φορά στην Ιαπωνία. Αμέσως αντιλήφθηκα τον σεβασμό των ανθρώπων για τη φύση και την τέχνη και τότε είπα μέσα μου: «Αυτή θα γίνει η δεύτερη πατρίδα σου» και έγινε... Στη 10ετία του 1980 είχα τη μεγάλη τύχη να βρεθώ ανάμεσα σε ιαπωνική οικογένεια καλλιτεχνών, στο Κιότο. Αυτοί με μύησαν στον ιαπωνικό πολιτισμό, γλώσσα, καλλιγραφία, ζωγραφική με sumi, και τα παιδιά τους με αγαπούν και με στηρίζουν ακόμη....

Ποια ήταν τα στοιχεία της ιαπωνικής γλυπτικής και της ιαπωνικής ζωγραφικής που σας άρεσαν και σας έκαναν να στραφείτε σ’ αυτές;

Η ζωγραφική τους με sumi (χειροποίητη μελάνη από πετρώματα) που διακοσμούσε τις οικίες της αριστοκρατίας και των Σαμουράι, σε μεγάλες διαστάσεις, είναι τα στοιχεία που με επηρέασαν. Κι εγώ ζωγραφίζω κυρίως με sumi, σε μεγάλες διαστάσεις και με ιαπωνικές τεχνικές. Η γλυπτική μου είναι επηρεασμένη από την ιαπωνική βουδιστική γλυπτική, το οριγκάμι και στην παρούσα έκθεση στο Μουσείο Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής από τα Haniwa.

Πόσο έχει επηρεαστεί η ιαπωνική τέχνη, η γλυπτική και η ζωγραφική, από τη δυτική και πόσο η δυτική από την ιαπωνική;

Υπάρχουν αμοιβαίες επιρροές. «Ιαπωνισμός» ονομάστηκε η επιρροή που δέχθηκαν Ευρωπαίοι καλλιτέχνες, όπως ο Ντεγκά, ο Βαν Γκογκ, ο Τουλούζ Λωτρέκ και πολλοί άλλοι, από την επαφή τους με την ιαπωνική τέχνη από το 1858 και μετά. Πολλοί Ιάπωνες επίσης επηρεάστηκαν από τη δυτική τέχνη. Η Νιχόνγκα (Nihonga) ιαπωνική παραδοσιακή ζωγραφική από τον 19ο αιώνα και μετά έχει πολλά στοιχεία από τη δυτική ζωγραφική, όπως η σκιά και ο συνδυασμός βασικών και συμπληρωματικών χρωμάτων. Και οι επιρροές συνεχίζονται...

Σε τι διαφέρει η τέχνη της Ανατολής από την τέχνη της Δύσης;

Η παγκοσμιοποίηση της τέχνης έχει επηρεάσει τους καλλιτέχνες πολύ, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση. Όμως, οι αισθητικές αξίες που γαλούχησαν τους δημιουργούς είναι βαθιά ριζωμένες στη γνώση και στην ωριμότητά τους.

Ποιες είναι οι σύγχρονες τάσεις στην ιαπωνική γλυπτική;

Οι περισσότεροι σύγχρονοι σημαντικοί Ιάπωνες καλλιτέχνες έχουν προσωπικό στυλ. Καλλιτέχνες όπως οι Yayoi Kusama, Takashi Murakami, Mariko Mori, Chiho Aoshima συνδυάζουν στοιχεία από την ιαπωνική παράδοση αλλά και από τον δυτικό πολιτισμό.